දීපවාලී හෙවත් දිවාලී උත්සවය යනු හින්දු බැතිමතුන් මහත් උත්කර්ෂයෙන් සමරනු ලබන ‘ආලෝකයේ උත්සවය’යි. ‘දීපාවලි’ යන සංස්කෘත වචනයෙහි අර්ථය වන්නේ ‘පහන් පෙළ’ යන්නයි. මෙම උත්සවය සිරිතක් ලෙස සෑම වසරකම ඔක්තෝබර් සහ නොවැම්බර් මාස අතර කාර්තික මාසයේ අමාවක දිනට යෙදේ.
දීපවාලී උත්සවය ආත්මික වශයෙන් අන්ධකාරය මත ආලෝකයේ ජයග්‍රහණය, නපුර මත යහපතේ ජයග්‍රහණය සහ අඥානකම මත දැනුමේ ජයග්‍රහණය සංකේතවත් කරයි.
උතුරු ඉන්දියාවේදී, මෙම දිනය සමරනු ලබන්නේ රාම කුමාරයා, රාවණා පරාජය කිරීමෙන් පසු සිය බිරිඳ සීතා සහ සොහොයුරු ලක්ෂ්මණ සමඟ අවුරුදු 14ක පිටුවහල්වීම අවසන් කර අයෝධ්‍යාවට පැමිණීම සිහිපත් කරමිනි. අයෝධ්‍යා වැසියන් පහන් දල්වා ඔහුට උණුසුම් පිළිගැනීමක් ලබා දුන්හ. දකුණු ඉන්දියාවේදී, මෙම දිනය නරකාසුර නම් අසුරයා පරාජය කළ ක්‍රිෂ්ණ දෙවියන්ගේ ජයග්‍රහණය සිහිපත් කරයි.
දීපවාලී යනු සාමාන්‍යයෙන් දින පහක් පුරා පවතින උත්සව මාලාවක මූලික දිනයයි.
- ධන්තේරස් (Dhanteras): නිවාස පිරිසිදු කර රන්, රිදී හෝ නව උපකරණ මිලදී ගැනීම සුබ යැයි සැලකේ.
- නරක චතුර්දශි (Naraka Chaturdashi) හෙවත් චෝටි දිවාලි (Choti Diwali): නරකාසුර පරාජය කිරීම සැමරීම.
- ලක්ෂ්මී පූජාව (Lakshmi Puja): ප්‍රධාන දින රාත්‍රියේ ධනය හා සමෘද්ධියට අධිපති ලක්ෂ්මී දේවියට සහ ප්‍රඥාවට අධිපති ගණ දෙවියන්ට පූජා පවත්වනු ලැබේ.
- ගෝවර්ධන පූජා (Govardhan Puja): ක්‍රිෂ්ණා දෙවියන් ගෝවර්ධන කන්ද එසවීම සැමරීම.
- භායි දූජ් (Bhai Dooj): සහෝදර සහෝදරියන් අතර ඇති බැඳීම සමරයි.
දීපවාලී රාත්‍රියේදී, බැතිමතුන් තම නිවෙස් දිය පහන් (Diyas), ඉටිපන්දම් සහ විදුලි පහන් පෙළින් ආලෝකමත් කරයි. මල් සහ රංගෝලි (වර්ණවත් රටා) වලින් නිවෙස් සරසයි. අලුත් ඇඳුම් ඇඳීම, රසකැවිලි සහ තෑගි හුවමාරු කර ගැනීම, පවුලේ අය සහ මිතුරන් සමඟ එකතු වී ගිනිකෙළි දැල්වීම මෙම උත්සවයේ විශේෂාංග වේ.
දීපවාලී යනු සතුට, බලාපොරොත්තුව සහ සමෘද්ධිය අලුත් කර ගැනීමේ සංකේතාත්මක දිනයකි.
