එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය (UN) යනු ලෝක සාමය සහ සහයෝගීතාව වෙනුවෙන් 1945 දී බිහි වූ දැවැන්තම ජාත්‍යන්තර යාන්ත්‍රණයයි. දෙවන ලෝක සංග්‍රාමයෙන් පසුව, නැවතත් එවැනි විනාශකාරී යුද්ධයක් ඇතිවීම වැළැක්වීමේ අරමුණින්, 1945 වසරේදී මෙම සංවිධානය පිහිටුවන ලදී. දැනට රටවල් 193 ක් පමණ මෙහි සාමාජිකත්වය දරයි. ඔක්තෝබර් 24 වන දින සමරනු ලබන 80 වැනි UN දිනයේදී, එහි සාර්ථකත්වය මෙන්ම එහි සීමාවන් ද අවංකව තක්සේරු කිරීම වැදගත් වේ.
එක්සත් ජාතීන්ගේ ධනාත්මක ක්‍රියාකරිත්වය
UN හි විශාලතම ශක්තිය වන්නේ එහි ගෝලීය කැඳවීමේ බලය (Convening Power) ය. දේශපාලනික මතභේද පවතින විට පවා, සියලු රටවල් එකම වේදිකාවකට ගෙන ඒමට UN ට පුළුවන. එහි ආයතන වන ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය (WHO) සහ UNICEF හරහා මහා පරිමාණ එන්නත්කරණ වැඩසටහන්, මානුෂීය ආධාර සහ දරිද්‍රතාව පිටුදැකීම වැනි සංවර්ධන අංශවල අතිවිශාල සාර්ථකත්වයක් අත්කරගෙන ඇත. තවද, ජාත්‍යන්තර සාම සාධක හමුදා (Peacekeepers) යෙදවීම තුළින් ලෝකයේ ගැටුම් පැවති බොහෝ කලාපවල ජීවිත බේරා ගැනීමට හැකි වී තිබේ.
එක්සත් ජාතීන්ගේ දුබලතා
කෙසේ වෙතත්, UN යනු පරිපූර්ණ ආයතනයක් නොවේ. එහි මූලික දුර්වලතාවය වන්නේ ආරක්ෂක මණ්ඩලයේ (Security Council) “නිෂේධ බලය” (Veto Power) ය. රුසියාව, චීනය සහ ඇමරිකාව වැනි බලවත් රටවල් සිය අභිමතාර්ථයන් සඳහා නිෂේධ බලය භාවිතා කරන විට, ලෝකයේ ප්‍රධාන මානව හිමිකම් හෝ යුද ගැටුම් සම්බන්ධයෙන් තීරණ ගැනීමට UN අසමත් වේ. මෙමගින් සංවිධානයේ බලය සහ ක්‍රියාකාරීත්වය සීමා වන බව විවේචකයෝ පෙන්වා දෙති. තවද, විශාල නිලධාරිවාදයක් (Bureaucracy) සහ මුදල් නාස්තිය පිළිබඳ චෝදනා ද විටින් විට එල්ල වේ. හොඳම නිදසුන වන්නේ පසුගිය මෑත යුද ගැටුම්වලදී එක්සත් ජාතීන්ට කළ නොහැකි වුණු දේවල් වැඩි වීමයි.
ශ්‍රී ලංකාව සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, UN ආයතන රටේ සංවර්ධනයට සහ අධ්‍යාපනයට උපකාරී වන අතර, මානුෂීය සහන ලබා දීමට ද දායක වී ඇත.
කෙසේ වෙතත් තවමත් ගෝලීය වශයෙන් රාජ්‍යයන් එකට බැඳ තබන වැදගත්ම රාමුව වන්නේ එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයයි. එහි සීමාවන් ජය ගැනීම රඳා පවතින්නේ සාමාජික රටවල් සිය දේශපාලන අවශ්‍යතා වෙනුවට ලෝක සාමය සහ මානව අභිමානය පෙරට ගෙන ඒම මතය.
